Işık Nasıl Yayılır?
Işık Nasıl Yayılır?
Işık, etrafımızdaki nesneleri, cisimleri ve varlıkları görmemizi sağlamasının yanı sıra bir enerji türüdür. Işığın yayılması için maddesel ortama ihtiyaç duymaz ve saydam ortamlarda ve boşlukta yayılır.
Işık Nasıl Yayılır?
Işığın yayılma şekli, aşağıda sıralanan başlıklarla açıklanmaktadır:
- Işık Işığı
- Işığın Yayılmasını Engeleyen Maddeler
- Saydam Maddeler
- Yarı Saydam Maddeler
- Opak (Saydam Olmayan) Maddeler
Doğal ve Yapay Işık Kaynakları
-
Doğal ışık kaynağı: Kendiliğinden ışık yayan kaynaklara doğal ışık denir. Örnekler: Güneş, diğer yıldızlar, ateş böceği, şimşek, yıldırım.
-
Yapay ışık kaynağı: İnsanlar tarafından yapılan ışık kaynaklarına denir. Örnekler: Mum, meşale, el feneri, ampul, gaz lambası.
Örnek Deneyler
Örnek 1: Plastik boru düz tutulduğunda mum alevi görülebildi, plastik boru kıvrık bir şekilde tutulduğunda ise mum alevi görülemedi.
- Sonuç: Işık doğrusal yolla yayılır.
Örnek 2: Üzerine delikler açılmış karton kutu ışık kaynağının üzerine kapatıldığında, bütün deliklerden ışık yayıldı.
- Sonuç: Işık doğrusal yolla yayılır.
Bir ışık kaynağından çıkan ışık, önünde bir engel yoksa her yöne ve doğrusal bir yolla yayılır. Işık kaynağından yayılan ışığın izlediği yol, ışık ışını adı verilen doğru parçaları ile gösterilir.
Işık Işığı
Işık kaynağından çıkan ışığın izlediği yolu daha anlaşılır göstermek için, başlangıç noktasından belirli bir yöne doğru uzayan, başında veya ortasında ok işareti bulunan çizgiler kullanırız. Işığın izlediği yolu gösteren bu düz çizgilere ışın veya ışık ışını denir.
Birden fazla ışık ışını bir araya gelerek ışın demetini oluşturur.
Işığın Yayılmasını Engeleyen Maddeler
Işık kaynağından çıkan ışık ışınları bir engelle karşılaşmadıkça, yani saydam ortamlarda ve boşlukta yayılır. Işık ışınları her yöne ve doğrusal olarak yayılmaktadır.
- Işığı geçirmeyenler: Karton, tahta levha
- Işığı geçirenler: Cam levha
- Işığın bir kısmını geçirenler: Buzlu cam, yağlı kâğıt
Maddeler, ışığı geçirip geçirmemelerine göre üçe ayrılır:
Saydam Maddeler
Işığı iyi geçiren maddelere denir. Örnekler: Hava, cam, şeffaf plastik, su.
Yarı Saydam Maddeler
Işığı kısmen geçiren maddelerdir. Örnekler: Buzlu cam, yağlı kağıt, ince tül perde.
Opak (Saydam Olmayan) Maddeler
Işığı geçirmeyen maddelere denir. Örnekler: Metal levha, tahta kapı, beton duvar.
Not: Saydam maddeler olan su ve camın derinliği ve kalınlığı arttıkça saydamlık özelliğini kaybedebilir. Bununla birlikte, bir karton yeterince inceltilirse ışığın bir kısmını geçirebilir.
Gölge Oluşumu
Işık kaynağı ile engel birbirine yaklaştığında gölge boyu büyür. Engel ile perde birbirine yaklaştığında gölge boyu küçülür. Günün farklı saatlerinde gölge boyunun farklı olmasının sebebi de Güneş’in konumudur.
- Sabah ve akşam saatlerinde: Güneş ışınları eğik bir şekilde geldiği için gölge boyu uzun,
- Öğle saatlerinde: Güneş ışınları dik şekilde geldiği için gölge boyu kısadır.
Not: Güneşin konumuna göre gölge boyunun değiştiğini fark eden insanlar, bundan yararlanarak güneş saati yapmışlardır. Bilinen ilk güneş saatini MÖ 1500 yılında Mısırlılar kullanmıştır.
Cisimlerin Gölgesi
Cisimlerin gölgeleri kendilerine benzer. Gölgeler, ışığın geldiği yönün tersi yönde oluşur.
Güneş ve Ay Tutulmaları
-
Güneş tutulması: Ay, Dünya ile Güneş arasına girerek Güneş ışınlarının Dünya’nın bir kısmına ulaşmasını engeller. Bu olaya Güneş tutulması denir. Tutulma esnasında Dünya’nın bir bölümünde Ay’ın gölgesi oluşur.
-
Ay tutulması: Ay tutulmasında Dünya, Ay ile Güneş’in arasına girer. Dünya’nın tam gölgesi Ay’ın üzerine düşer. Bu nedenle Dünya’da geceyi yaşayan bölgelerde Ay gözlenemez. Bu olaya Ay tutulması denir.
Not: Güneş ve Ay tutulmaları belirli sürelerle gerçekleşen doğa olaylarıdır. Tutulmaların gerçekleşebilmesi için Ay, Güneş ve Dünya'nın aynı doğrultuda olması gerekmektedir.
